مجله زیست شناسی ایران

روتیفرها: آبزی پروری، اکولوژی، ژرونتولوژی (پیری شناسی) و اکوتوکسیکولوژی. هاگی وارا آ، یوشیناگا ت. رشته علوم شیلاتی. 2017. انتشارات اسپرینگر. 184 صفحه. شابک: 8-5633-10-981-978.

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

1 گروه شیلات، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

2 سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج جهاد کشاورزی، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، پژوهشکده آبزی‌پروری آب‌های داخلی بندر انزلی

چکیده

مطالعه حاضر به منظور معرفی و بررسی کتاب تحت عنوان "روتیفرها: آبزی ­پروری، اکولوژی، پیری­ شناسی و اکوتوکسیکولوژی" انجام شده است. این کتاب آخرین پیشرفت­ های مطالعات روتیفر در زمینه ­های مختلف از جمله آبزی­ پروری، اکولوژی، پیری شناسی (Gerontology) و اکوتوکسیلوژی را نشان می ­دهد. در کتاب حاضر به موضوعات مختلف از جمله گونه­ زایی در کمپلکس گونه ­ای Brachionus plicatilis، پرورش توده­ای روتیفرها، غنی­ سازی روتیفرها، کاربرد روتیفرها برای پرورش لارو ماهیان دریایی، تاریخچه زندگی روتیفرها، کاربرد روتیفرها برای کشف اثراتِ اکولوژیکی مواد سمی و نقش روتیفرها در اکوتوکسیلوژی پرداخته شده است. با توجه به تلاش نویسندگان برای ارائه یک منبع کامل در مورد روتیفرها، ما پیشنهاد می­ کنیم که این کتاب به­ عنوان یک منبع جانبی در دانشگاه­ها و موسسات تحقیقاتی استفاده شود. کتاب مورد نظر به دلیل پوشش فوق العاده­ ای که روی جنبه­ های مختلف روتیفرها داشته، قادر است تا نیاز علمی دانشجویان و محققین در زمینه­ های علوم شیلاتی، آبزی ­پروری و اکوتوکســیلوژی را برآورده سازد.
 

کلیدواژه‌ها

معرفی کتاب

روتیفرها: آبزی­پروری، اکولوژی، پیری­شناسی و اکوتوکسیکولوژی. هاگی­وارا آ، یوشیناگا ت. سری علوم شیلاتی. 2017. انتشارات اسپرینگر. 184 صفحه. شابک: 8-5633-10-981-978.

علیرضا رادخواه1*، سهیل ایگدری1 و اسماعیل صادقی­نژاد ماسوله2

1کرج، دانشگاه تهران، دانشکده منابع طبیعی، گروه شیلات

2 بندر انزلی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج جهاد کشاورزی، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، پژوهشکده آبزی‌پروری

آب­های داخلی بندر انزلی

* نویسنده مسئول، پست الکترونیکی: alirezaradkhah@ut.ac.ir

چکیده

مطالعه حاضر به منظور معرفی و بررسی کتاب تحت عنوان "روتیفرها: آبزی­پروری، اکولوژی، پیری­شناسی و اکوتوکسیکولوژی" انجام شده است. این کتاب آخرین پیشرفت­های مطالعات روتیفر در زمینه­های مختلف از جمله آبزی­پروری، اکولوژی، پیری شناسی (Gerontology) و اکوتوکسیلوژی را نشان می­دهد. در کتاب حاضر به موضوعات مختلف از جمله گونه­زایی در کُمپلکس گونه­ای Brachionus plicatilis، پرورش توده­ای روتیفرها، غنی­سازی روتیفرها، کاربرد روتیفرها برای پرورش لارو ماهیان دریایی، تاریخچه زندگی روتیفرها، کاربرد روتیفرها برای کشف اثراتِ اکولوژیکی مواد سمی و نقش روتیفرها در اکوتوکسیلوژی پرداخته شده است. با توجه به تلاش نویسندگان برای ارائه یک منبع کامل در مورد روتیفرها، ما پیشنهاد می­کنیم که این کتاب به­عنوان یک منبع جانبی در دانشگاه­ها و موسسات تحقیقاتی استفاده شود. کتاب مورد نظر به دلیل پوشش فوق العاده­ای که روی جنبه­های مختلف روتیفرها داشته، قادر است تا نیاز علمی دانشجویان و محققین در زمینه­های علوم شیلاتی، آبزی­پروری و اکوتوکســیلوژی را برآورده سازد.

کلیدواژگان: روتیفرها، لارو ماهیان، آبزی­پروری، اکوتوکسیکولوژی

 

 

 

روتیفرا (Rotifera) گروه مهمی از بی­مهرگان آب شیرین هستند که نقش تاثیرگذاری در بسیاری از اکوسیستم­های آب شیرین ایفا می­کنند (کویلارد و همکاران، 1989؛ سانتوس-مِدرانو و ریکو-مارتینز، 2013). این موجودات تقریباً در تمام انواع زیستگاه­های آب شیرین، از دریاچه­های دائمی بزرگ تا فاضلاب­های موقت کوچک حضور دارند (والاس و همکاران، 2006؛ سِگرز، 2008). در بسیاری از مطالعات، از روتیفرها به­عنوان مهم­ترین فیلتر­کننده­ها برای جلبک­ها و باکتری­ها یاد شده است (سِگرز، 2008).

با پیشرفت روز­افزون صنعت آبزی­پروری، نیاز به منابع غذایی برای گونه­های پرورشی به­ویژه در مراحل لاروی بسیار ضروری به نظر می­رسد (شارما و همکاران، 2018). روتیفرها یکی از گزینه­های مطرح غذای زنده برای ماهیان پرورشی می­باشند که توجه بسیاری از پرورش­دهندگان ماهی را به سوی خود جلب کرده­اند (تیلِیکر و کیمبال، 1984). بر اساس باتاگِلِن و همکاران (2000) و شارما و همکاران (2018)، روتیفرها به دلیل برخورداری از سایز مناسب می‍توانند در هنگام تغذیه زودرس، برای ماهیان لاروی به­عنوان غذای استارتر (starter food) مورد استفاده قرار گیرند. این موجودات می­توانند در مقادیر زیاد و توده­ای پرورش داده شوند و در طول روزهای اول تغذیه خارجی در اختیار لاروها قرار گیرند (لابزنس و همکاران، 1989؛ اِریالسین، 2018). بر اساس مطالعات انجام شده، روتیفرها قادر هستند تا راندمان رشد، نرخ بقا و بازماندگی لاروهای ماهیان را افزایش دهند (لابزنس و همکاران، 1989؛ دِرت و همکاران، 2001).

هر چند تاکنون مطالعات مختلفی به صورت پراکنده پیرامون جنبه­های بیولویکی، اکولوژیکی و آبزی­پروری روتیفرها انجام شده است، اما همچنان نیاز است که یک رفرنس جامع، کامل و معتبر در این زمینه معرفی شود که حتی الامکان تمام جنبه­های مرتبط با روتیفرها را پوشش دهد. بنابراین، با توجه به این موضوع، مطالعه حاضر به معرفی و بررسی کتاب "روتیفرها: آبزی­پروری، اکولوژی، پیری­شناسی و اکوتوکسیکولوژی" که توسط هاگی­وارا[1] و یوشیناگا[2] به رشته تحریر درآمده است (شکل 1)، می­پردازد. این کتاب توسط انتشارات بین­المللی اسپرینگر در سال 2017 منتشر شده است. کتاب مورد نظر اطلاعات جامع و کاملی از جنبه­های کاربردی روتیفرها ارائه می­دهد که قابلیت استفاده در زمینه‍های علمی مختلف از جمله آبزی­پروری، اکولوژی و اکوتوکسیکولوژی دارد. کتاب حاضر مشتمل بر 3 بخش و 10 فصل می­باشد که هر فصل توسط پژوهشگران و اساتید متخصص در زمینه آبزی­پروری نوشته شده است. هر چند اغلب نویسندگان کتاب پژوهشگران و اساتید برجسته ژاپنی هستند، اما از محققین سایر کشورها نیز به منظور آماده­سازی آن دعوت به همکاری شده است. در این بخش، هر فصل از کتاب به صورت مختصر مورد بررسی قرار گرفته و اطلاعات کلی از آن ارائه می­شود:

بخش اول: طبقه­بندی و ژنتیک جمعیت

فصل اول این کتاب به وضعیت کنونی طبقه­بندی مورفولوژیکی سویه های روتیفر مورد استفاده در آبزی‍پروری می­پردازد. این فصل توسط Tomonari Kotani عضو هیئت علمی دانشگاه کاگوشیما در ژاپن به نگارش درآمده است. نویسنده در این فصل اشاره می­کند که روتیفرها به­عنوان غذای زنده برای لاروهای ماهیان استفاده می­شوند. با توجه به اندازه دهان لارو ماهیان باید خوراک به اندازه مناسب داده شود. بنابراین، اندازه روتیفرهایی که به ماهی­های لارو خورانده می­شود، باید برای دهان لارو نیز مناسب باشد. نویسنده بیان می­کند که با توجه به افزایش شدید گونه­های آبزی­پروی، روتیفرهای با اندازه بهینه (optimum) برای این گونه­ها مورد نیاز است. برای به دست آوردن چنین روتیفرهایی، جستجو برای نوع جدید جمعیت و دستکاری مصنوعی برای تغییر اندازه انجام گرفته است تا در نتیجه گونه­های جدید روتیفر برای آبزی­پروری و پرورش ماهیان با دهان کوچک به کار برده شود.

فصل دوم به طور مختص به مبحث گونه­زایی (Speciation) در کُمپلکس گونه­ای Brachionus plicatilis پرداخته است. نویسندگان این فصل Manuel Serra و Diego Fontaneto از دانشگاه والنسیا (اسپانیا) می­باشند. نویسندگان در این فصل درباره توضیحات تکاملی برای شباهت مورفولوژیکی گونه­ها در کُمپلکس بحث می­کنند. در نهایت، با بررسی مطالعات در مورد تمایز جمعیتی درون گونه­ای (intraspecific)، عوامل تعیین کننده­ای را که بر روی گونه­زایی در کُمپلکس Brachionus plicatilis فعالیت می­کنند، تشخیص می­دهند.

 

بخش دوم: غذای زنده[3]

در فصل سوم، پرورش توده­ای (Mass Culture) و نگهداری از کُمپلکس Brachionus plicatilis sp. مورد بحث قرار گرفته است. نگارندگان این فصل اذعان می­نمایند که کیفیت و مقدار تولید روتیفر به­طور عمده عملکرد تولید لارو را تعیین می­کند. بنابراین، مطالعات قابل توجهی در جهت پرورش توده­ای روتیفرها و نگهداری آن­ها انجام شده است. در این فصل به روش­های کِشت روتیفر اشاره می­شود که عبارتند از: کشت دسته­ای (Batch Culture)، کشت نیمه­مداوم یا نیمه­پیوسته (Semicontinuous Culture) و کشت با تراکم بالا (High-Density Culture). آن­ها همچنین اشاره می­کنند که وضعیت سلامتی روتیفرها می­تواند با بررسی کیفیت آب و شرایط فیزیولوژیکی روتیفر مانند میزان تخم (egg rate)، سرعت شنا و نرخ مصرف (ingestion rate) تعیین شود.

فصل چهارم کتاب تحت عنوان "غنی­سازی[4] روتیفرها و تأثیر آن بر رشد و بازماندگی لاروهای ماهی" نگاشته شده است. نویسندگان در این فصل اذعان می­کنند که به­منظور بهبود بقای و رشد لاروهای ماهیان، غنی­سازی غذایی (nutritional enrichment) ضروری است. آنها بیان نمودند که N-3HUFA ها به ویژه EPA و DHA مواد مغذی اصلی برای غنی­سازی هستند. از سوی دیگر، مواد مغذی دیگر مانند تائورین، ویتامین A، اسیدهای آمینه آزاد (Free Amino Acids)، فسفولیپید و بعضی از مواد معدنی را برای غنی­سازی روتیفر پیشنهاد می­دهند. نویسندگان متذکر می­شوند که روش کِشت روتیفر و پروتکل و روش غنی­سازی باید برای بهبود بهره‍وری غنی­سازی مورد توجه قرار گیرد.

فصل پنجم کتاب کاربرد روتیفرها برای پرورش لارو ماهیان دریایی تحت شرایط مختلف را مورد بحث قرار می­دهد. در این فصل از جنبه­های مختلف به کاربرد روتیفرها در پرورش لارو ماهیان دریایی پرداخته می­شود. نویسندگان بیان داشتند که تغذیه لارو ماهیان دریایی با روتیفرها نه تنها نرخ بقا (survival) و رشد را افزایش می­دهد، بلکه همچنین وقوع ناهنجاری­های ریختی (malformation) یا بدریختی را در لارو ماهیان نیز به­طور قابل ملاحظه­ای بهبود می­بخشد.

فصل ششم به استفاده از روتیفر Brachionus آب شیرین برای آبزی­پروری پردازد. در این فصل ویژگی­های بیولوژیکی یکی از سویه­های تروپیکال به نام Brachionus angularis که از آسیای جنوب شرقی انشقاق یافته است (ایزوله شده است) مورد بررسی قرار می­گیرد. علاوه بر این، نتایج تست تغذیه­ای این روتیفر برای ماهیان آبِ شیرینِ غیربومی (Indigenous) را با سایر غذاهای لاروی مقایسه می­کند. در نهایت با بررسی نتایج، استفاده از Brachionus آب شیرین به­منظور پرورش ماهیان بومی پیشنهاد می­شود.

 

بخش سوم:  ارگانیسم مدل (Model organism)

فصل هفتم تنوع تاریخچه زندگی در روتیفرهای Monogonont را مورد مطالعه قرار می­دهد. بر اساس مطالعات پیشین، روتیفرهای monogonont مدل­های تجربی بسیار عالی برای مطالعات تاریخچه زندگی (life history) هستند، چرا که از یک طرف چرخه عمر آنها کوتاه است و از طرف دیگر به سهولت کشت و پرورش داده می­شوند و امکان مطالعه چند نسل را فراهم می­کنند. در این فصل تنوع تاریخچه زندگی در روتیفرهای Monogonont از جنبه­های مختلف مانند انعطاف­پذیری فنوتیپی (phenotypic plasticity) و تنوع ژنتیکی (genetic variation) مورد بررسی قرار می­گیرد.

فصل هشتم به بحث پیری و طول عمر در روتیفرها می‍پردازد. نویسندگان مجدداً در این فصل به کاربرد روتیفرها به­عنوان مدل در مطالعات پیری (Gerontology) اشاره می‍کنند. آنها بیان می­کنند که روتیفرهای متعلق به سوپرفیلیوم (superphylum)  Lophotrochozoa از عمده­ترین مدل­های بی­مهرگان محسوب می­شوند. نویسندگان در این فصل تاکید می­کنند که بررسی پژوهش­های گذشته و همچنین پیشرفت­های آینده در مطالعات روتیفر می­تواند در درک بهتر مکانیسم­های پیری موثر باشند.

فصل نهم به کاربرد روتیفرها برای تشخیص اثرات زیست­محیطی مواد سمی می­پردازد. روتیفرها به­منظور ارزیابی سمیت در محیط­های آّبزی بسیار مفید هستند (دامس و همکاران، 2011). به­عنوان مثال، بر اساس مطالعات انجام شده (چنگ و رایان، 2004؛ ریکو-مارتینز و همکاران، 2013)، روتیفرها می­توانند برای ارزیابی اثرات زیست­محیطیِ سمیتِ ناشی از بلوم جلبکی (Algal bloom) و نفت خام مورد استفاده قرار گیرند. این موضوع نشان می­دهد که این موجودات در مطالعات اکوتوکسیکولوژی (Ecotoxicology) از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند.

با توجه به اهمیت روتیفرها در مطالعات اکوتوکسیکولوژی، فصل دهم کتاب به صورت ویژه به این موضوع بسیار مهم پرداخته است. در این فصل مباحث مختلفی مطرح شده است که از جمله آن­ها می­توان به معیارهای فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و مولکولی روتیفرها برای مطالعات اکوتوکسیکولوژی اشاره کرد.

از ویژگی­های بارز و قابل تامل این کتاب می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • پرداختن به یک موضوع کاربردی. با توجه به کاربرد روتیفرها در توسعه صنعت آبزی­پروری، لازم بود تا یک رفرنس جامع و کامل از تمام جنبه­های کاربردی آن تهیه گردد.
  • ارائه یک رفرنس جدید به همراه اطلاعات مهم و کاربردی.
  • برخورداری از نویسندگان با تجربه و متخصص. لازم به ذکر است که در نگارش این کتاب از محققان و متخصصین با تجربه دانشگاهی که سال­های زیادی در زمینه آبزی­پروری و علوم شیلاتی فعالیت داشته­اند، استفاده شده است.
  • پرداختن به موضوعات مهم مانند ارزیابی خطرات زیست­محیطی. نویسندگان در این کتاب به طور خاص به کاربرد روتیفرها در ارزیابی اثرات زیست­محیطی اشاره می­کنند و نقش این موجودات در علم اکوتوکسیلوژی را مورد بررسی قرار می­دهند.
  • استفاده منطقی از جداول و نمودارها.
  • پوشش دادن تقریباً کامل تمام جنبه­های روتیفرها. این کتاب حتی الامکان سعی داشته است تا تمام جنبه­های مهم بیولوژیکی، اکولوژیکی و کاربردی روتیفرها را مورد بررسی قرار دهد.
  • استفاده از منابع جدید و معتبر برای نگارش هر فصل. لازم به ذکر است که برخی از منابع ارائه شده در پایان هر فصل در واقع پژوهش­های نویسندگان آن فصل هستند که به صورت مقالات و کتب چاپ شده­اند و همچنان در این کتاب نیز مورد استفاده قرار گرفته­اند.

کتاب حاضر می­تواند برای دانشجویان و پژوهشگران در زمینه­های شیلات، آبزی­پروری و اکولوژی آبزیان مورد استفاده قرار گیرد. با توجه به اهمیت روتیفرها در توسعه صنعت آبزی­پروری، اطلاعات ارائه شده در این کتاب می‍تواند به­منظور درک بهتر نقش و کاربرد این موجودات جالب، بسیار مفید باشد. با توجه به محتوای ارزشمند این کتاب، ما پیشنهاد می­کنیم که از این کتاب به­عنوان یک رفرنس جانبی در کنار سایر منابع برای درس­هایی مانند غذای زنده آبزیان استفاده شود. چرا که اطلاعات ارائه شده در این کتاب می­تواند تا حد زیادی نیاز علمی دانشجویان را در این زمینه برآورده سازد. بنابراین، ما به دانشجویان و محققانی که علاقه­مند به مطالعه جامع و کامل در مورد روتیفرها هستند، این کتاب را به­عنوان یک رفرنس معتبر معرفی می­کنیم.

 

[1] Hagiwara

[2] Yoshinaga

[3] Live food

[4] Enrichment

  1. Battaglene, S., Purser, J., Hart, P. and Morehead, D. 2000. Priorities for live feed production and research in Tasmania. In: Hatchery Feeds: Proceedings of a Workshop held in Cairns. 4(2): 9-10.
  2. Chang, F.H. and Ryan, K.G. 2004. Karenia concordia nov. (Gymnodiniales, Dinophyceae), a new nonthecate dinoflagellate isolated from the New Zealand northeast coast during the 2002 harmful algal bloom events. Phycologia. 43:552-562.
  3. Couillard, Y., Ross, P. and Pinel-Aalloul, B. 1989. Acute toxicity of six metals to the rotifer Brachionus calyciflorus, with comparisons to other freshwater organisms. Toxicity Assessment. 4(4): 451-462.
  4. Dahms, H.U., Hagiwara, A. and Lee, J.S. 2011. Ecotoxicology, ecophysiology and mechanistic studies with rotifers. Aquatic Toxicology. 101:1-12.
  5. Dhert, P., Rombaut, G., Suantika, G. and Sorgeloos, P. 2001. Advancement of rotifer culture and manipulation techniques in Europe. Aquaculture. 200(1): 129-146. DOI: 10.1016/S0044-8486(01)00697-4.
  6. Eryalcin, K.M. 2018. Effects of different commercial feeds and enrichments on biochemical composition and fatty acid profile of rotifer (Brachionus Plicatilis, Müller 1786) and Artemia Franciscana. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences. 18: 81-90. DOI: 10.4194/1303-2712-v18_1_09.
  7. Lubzens, E., Tandler, A. and Minkoff, G. 1989. Rotifers as food in aquaculture. Hydrobiologia. 387-400. DOI: 10.1007/BF00048937.
  8. Rico-Martínez, R., Snell, T.W. and Shearer, T. 2013. Synergistic toxicity of Macondo crude oil and dispersant Corexit 9500A to the Brachionus plicatilis species complex (Rotifera). Environmental Pollution. 173: 5-10. DOI: 10.1016/j.envpol.2012.09.024.
  9. Santos-Medrano, G.E. and Rico-Martínez, R. 2013. Lethal effects of five metals on the freshwater rotifers Asplanchna brigthwellii and Brachionus calyciflorus. Hidrobiológica. 23(1): 82-86.
  10. Segers, H. 2008. Global diversity of rotifers (Rotifera) in freshwater. Hydrobiologia. 595:49-59. DOI: 10.1007/s10750-007-9003-7.
  11. Sharma, J.G., Masuda, R., Tanaka, M. and Chakrabarti, R. 2018. The Continuous Culture of Rotifer Brachionus plicatilis with Sea water. Madridge Journal of Aquaculture Research and Development. 2(1): 40-42. DOI: 10.18689/mjard-1000108.
  12. Theilacker, G.H. and Kimball, A.S. 1984. Comparative quality of rotifers and copepods as foods for larval fishes. CalCOFI Reports. 25: 80-86.
  13. Wallace, R.L., Snell, T.W., Ricci, C. and Nogrady T. 2006. Rotifera, Part 1: Biology, Ecology and Systematics. Series: Identification Guides to the Plankton and Benthos of Inland Waters (formerly "Guides to the Identification of the Microinvertebrates of the Continental Waters of the World"). Kenobi Productions, Gent, Belgium, Backhuys Publishers, 299 p.
مجله زیست شناسی ایران
دوره 6، شماره 11 - شماره پیاپی 11
شهریور 1401
صفحه 199-202
  • تاریخ دریافت: 09 اردیبهشت 1398
  • تاریخ بازنگری: 21 مهر 1398
  • تاریخ پذیرش: 21 مهر 1398